कीटक-आकर्षित वनस्पती वाढवा आणि हानिकारक कीटकांपासून आपल्या पिकांचे संरक्षण करा – कसे ते वाचा

पीक उत्पादनावर परिणाम करणाऱ्या घटकांमध्ये कीटक महत्त्वाची भूमिका बजावतात. माहो, थ्रीप्स, लीफहॉपर इत्यादी विविध प्रकारचे कीटक पिके, फळे, भाजीपाला आणि अन्नधान्य तोंडाच्या वेगवेगळ्या भागातून चोखून, कुरतडून, खातात आणि आत प्रवेश करतात, हानिकारक पदार्थ सोडतात, ज्यामुळे पीक खराब होते. आणि बाजारभाव कमी होऊन शेतकऱ्यांना आर्थिक फटका सहन करावा लागतो.

कीटकांना आकर्षित करणारी पिके कीटकनाशकांचा वापर न करता कीटकांचा हल्ला रोखून शेतकऱ्यांचे उत्पन्न सुमारे 10-30 टक्क्यांनी वाढवू शकते. कीटक आकर्षित करणारी पिके ही विविध प्रकारच्या कीटकांपासून विविध पीक पद्धतींचे संरक्षण करण्याचे धोरण आहे.

कापसाचे 2 प्रमुख नेमाटोड आणि त्यांचे व्यवस्थापन

कीटक आकर्षक पिके ही एक प्रकारची संरक्षक पिके आहेत जी कीटकांना आकर्षित करण्यासाठी आणि मुख्य पिकाचे विविध प्रकारचे कीटक किंवा नेमाटोड्स सारख्या इतर जीवांच्या प्रादुर्भावापासून संरक्षण करण्यासाठी गंभीर कालावधीत घेतले जातात.

संरक्षक पिके एकतर मुख्य पिकाच्या दरम्यान आंतरपीक म्हणून किंवा मुख्य पिकाच्या सभोवताली सीमा पीक म्हणून किंवा मुख्य पिकाच्या आधी किंवा नंतर लागवड केली जातात. ही पिके मुख्य पिकाच्या कुटुंबातील/कुटुंबातील किंवा वेगळ्या कुटुंबातील असू शकतात.

कीटक-आकर्षक पिकांच्या लागवडीचे फायदे:

हे मुख्य पिकाची गुणवत्ता राखते.

त्यामुळे मातीचे आरोग्य आणि पर्यावरणाचा समतोल राखला जातो.
पीक उत्पादकता वाढते.
जैवविविधता वाढण्यास मदत होते.
पिकांना अनुकूल कीटक आकर्षित करतात.
हानिकारक कीटकांच्या प्रादुर्भावापासून मुख्य पिकाचे संरक्षण करते.
जास्त प्रमाणात कीटकनाशकांचा वापर कमी करते.

कीटकनाशके वापरण्यापूर्वी खबरदारी

कीटक आकर्षित पिकांचे प्रकार : –

किंबहुना, हानिकारक किडींना पर्याय म्हणून संरक्षक पिके घेतली जातात, ज्यामुळे मुख्य पिकावरील किडींचा हल्ला कमी करता येतो. कीटक-आकर्षित पिकांचे वर्गीकरण त्यांच्या अवकाशीय वितरण आणि अंतर्निहित वैशिष्ट्यांच्या आधारावर केले जाते.

अ _ विशिष्ट वैशिष्ट्यांच्या आधारे वर्गीकरण : – _

पारंपारिक/पारंपारिक पिके:-

ही एक सामान्यतः वापरली जाणारी पद्धत आहे, या पद्धतीमध्ये मुख्य पिकाच्या समोर संरक्षक पिके लावली जातात, ज्यामध्ये संरक्षक पीक नैसर्गिकरित्या मुख्य पिकापेक्षा अन्न आणि अंडी देण्यासाठी अधिकाधिक कीटकांना आकर्षित करते. उदाहरणार्थ – लीफ मायनरच्या प्रतिबंधासाठी भुईमुगासह एरंडेल/झेंडूची लागवड करणे आणि लिगस बगच्या नियंत्रणासाठी कपाशीसह लुसर्न (अल्फा अल्फा) वाढवणे.

या योजना देशातील शेती आणि शेतकऱ्यांसाठी चालवल्या जातात, तुम्हाला माहिती आहेत का?

गती प्रतिरोधक पीक:-

या प्रकारचे संरक्षक पीक कीटकांना अधिक आकर्षक असते परंतु त्याचा परिणाम फार काळ टिकत नाही. उदाहरणार्थ- डायमंडबॅक पतंगांच्या प्रतिबंधासाठी कोबीसह मोहरी वाढवणे.

जनुकीय सुधारित पीक:-

या प्रकारचे संरक्षक पीक अनुवांशिकरित्या सुधारित केले जाते जे कीटकांना आकर्षित करते. उदाहरणार्थ- अनुवांशिक अभियांत्रिकी पद्धतीने (Bt) सुधारित बटाटा ही बटाटा पिकामध्ये कोरलाडो बटाटा बीटलच्या प्रतिबंधासाठी लागवड केलेली एक प्रजाती आहे.

ब _ अवकाशीय वितरणाच्या आधारे वर्गीकरण : – _

परिमिती पिके:-

या पद्धतीत मुख्य पिकांभोवती बॉर्डरच्या स्वरूपात संरक्षक पिके लावली जातात. उदाहरणार्थ- कापसाभोवती लेडीचे बोट लावणे.

या पद्धतीत संरक्षक पिके मुख्य पिकांच्या आधी किंवा नंतर लावली जातात. उदाहरणार्थ- डायमंडबॅक पतंगांच्या प्रतिबंधासाठी कोबीच्या शेतात मोहरी वाढवणे.

विविध / बहुरूपी पिके:-

या पद्धतीमध्ये कीटकांना आकर्षित करण्यासाठी विविध प्रजातींचे संरक्षक पिकांचे मिश्रण किंवा मुख्य पिकात लागवड केली जाते. उदाहरणार्थ- भुईमुगात लीफ मायनर टाळण्यासाठी एरंडेल, बाजरी आणि सोयाबीन मिसळणे.

चांगला उपक्रम : देशी गाय पाळण्यासाठी २६,००० हजार लोकांना मिळणार ९०० रुपये महिना

कीटक आकर्षित करणारी पिके किंवा संरक्षक पिके लावण्याची पद्धत:-

• कोबीमध्ये डायमंड बॅक मॉथ रोखण्यासाठी, कोबीच्या प्रत्येक 25 ओळींनंतर 2 ओळींमध्ये ठळक मोहरी लावा.
• कापसावरील बोंडअळीचे नियंत्रण करण्यासाठी, कापसाच्या प्रत्येक 5 ओळींनंतर 1 ओळीत चवळीची लागवड करावी.
• कापसावरील अळी / बोअरच्या प्रतिबंधासाठी कापसाच्या प्रत्येक 20 ओळींनंतर 2 ओळींमध्ये तंबाखूची लागवड करा.
• टोमॅटोमधील फ्रूट बोरर/निमॅटोडच्या प्रतिबंधासाठी, टोमॅटोच्या प्रत्येक 14 ओळींनंतर 2 ओळींमध्ये आफ्रिकन झेंडूची लागवड करा.
• वांग्यातील खोड आणि फळाची लागण रोखण्यासाठी वांग्याच्या प्रत्येक 2 ओळींनंतर 1 ओळीत धणे/मेथीची लागवड करावी.
• हरभऱ्यातील अळीच्या प्रतिबंधासाठी हरभऱ्याच्या प्रत्येक 4 ओळीनंतर 1 ओळीत धणे/ झेंडूची लागवड करावी.
• तूरमध्ये हरभरा अळीचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी तुरीच्या आजूबाजूच्या सीमेवर झेंडूची लागवड करावी.
• मक्यामध्ये स्टेम बोअरर टाळण्यासाठी, नेपियर/सुदान गवत मक्याभोवतीच्या सीमेवर लावा.
• सोयाबीनमध्ये तंबाखूच्या अळीच्या प्रतिबंधासाठी, सोयाबीनभोवती 1 ओळीत सूर्यफूल किंवा एरंडीची लागवड करावी.
• कीटकांनी आकर्षित केलेली पिके किंवा संरक्षक पिके आणि त्यांनी नियंत्रित केलेल्या कीटकांची उदाहरणे:-

तुरई लागवडीत या टिप्स वापरा, कमी खर्चात बंपर उत्पादन मिळेल

संरक्षक पिकांच्या यशासाठी काही महत्त्वाचे उपाय : – _

• सर्वप्रथम, एक शेत आराखडा तयार केला पाहिजे, ज्यामध्ये संरक्षक पिके केव्हा आणि कुठे वाढवायची हे दर्शवले पाहिजे.
• पिकांचे नुकसान करणाऱ्या कीटकांची ओळख करून घेणे आवश्यक आहे.
• संरक्षक पीक म्हणून कीटकांना जास्त आकर्षित करणारे आणि मुख्य पिकांचे संरक्षण करणारे पीक निवडा, यासाठी कृषी शास्त्रज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
• पिकांची नियमित काळजी घ्यावी.
• संरक्षक पिकांकडे कीड जास्त आकर्षित होत असल्यास आणि त्यांची संख्या खूप जास्त असल्यास किंवा मुख्य पिकामध्ये किडीचा प्रादुर्भाव वाढण्याची शक्यता वाढल्यास संरक्षक पिकांची वेळोवेळी छाटणी करावी, आवश्यक असल्यास कीटकनाशकांची फवारणीही करावी. ते उपटून टाकले पाहिजेत किंवा त्यांचा नाश करण्यासही तयार असावे जेणेकरून वेळीच प्रतिबंध करता येईल.

नॅनो युरिया : या नवीन तंत्रज्ञानाने युरियाची फवारणी केल्यास होणार मोठी बचत

मंत्रिमंडळ विस्तार लांबणीवर, सचिवांना मिळावेत मंत्र्यांचे अधिकार मुख्यमंत्री शिंदे यांचे आदेश