टोमॅटोचे संकरित बियाणे उत्पादन तंत्र
टोमॅटो संकरित बियाणे उत्पादन तंत्रबियाण्यातील शुद्धता ही बीजोत्पादनाची पहिली पायरी आहे. जे परागण आणि इतर परदेशी पदार्थांच्या भेटीमुळे प्रभावित होते. शुद्ध बियाणाचा दर्जाही चांगला आहे. त्यामुळे बीजोत्पादनासाठी अनुवांशिक आणि बाह्य पदार्थांच्या मिश्रणाच्या शुद्धतेसाठी खालील बाबींचा अवलंब करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
विभक्त अंतर
एकाच पिकाच्या दोन जातींमध्ये क्रॉस-परागीकरणामुळे होणारी अशुद्धता आणि स्व-परागकण पिकांमध्ये काढणी करताना परदेशी पदार्थांच्या भेसळीमुळे होणारी अशुद्धता टाळण्यासाठी एकाच कुटुंबातील दोन पिके किंवा एकाच पिकाच्या दोन जाती ठेवाव्यात. दरम्यान त्यांच्यातील अंतराला विभक्त अंतर किंवा वेगळे करणे म्हणतात
रॉगिंग
रॉगिंग म्हणजे फुलोऱ्यापूर्वी शेतातून पिकाच्या व्यतिरिक्त वाढणारी अवांछित किंवा रोगग्रस्त झाडे काढून टाकणे. जेणेकरुन बियाण्याच्या गुणवत्तेची विहित पातळी राखता येईल, यासाठी पीकनिहाय व त्याची अवस्थानिहाय शेताचीही वेळोवेळी तपासणी करावी.
वाचा (Read This) काळ्या मक्याची शेती, कोणत्याही हंगामात लागवड करून मिळवा अधिक नफा
फील्ड मानक
भारताच्या नवीन बियाणे धोरणानुसार (1988), टोमॅटोसाठी खालील मानके घेण्यात आली आहेत.
टोमॅटोमध्ये संकरित बीजोत्पादनासाठी खालील बाबी लक्षात ठेवाव्यात.
फुले, फळे व बीज निर्मितीसाठी वातावरण पोषक असावे.
दिवसाचे तापमान 21-25 0C आणि रात्रीचे तापमान 15-20 0C च्या श्रेणीत असावे .
फळे पिकण्याच्या वेळी ओलावा कमी असावा.
संकरित बियाणे उत्पादनात वापरले जाणारे नर व मादी पालक हे दर्जेदार असावेत आणि महिला पालकांकडे चांगले व अधिक बियाणे कामात असावे.टोमॅटोमध्ये संकरित बियाणे दोन प्रकारे तयार होते.
पोषक परसबाग उत्तम आरोग्यासाठी…. एकदा वाचाच
हात कास्टेशन आणि परागकण
हँड कॅस्ट्रेशन आणि परागकण: ज्या ठिकाणी मजुरी स्वस्त आहे आणि मजूर सहज उपलब्ध आहेत अशा ठिकाणी ही पद्धत वापरली जाते.
मादी पालकांमध्ये, फुलांच्या कळीचे न्यूटरायझेशन 2-3 दिवसांनंतर केले जाते. यावेळी कळीतून पाकळ्या बाहेर येतात आणि त्यांचा रंग हलका पिवळा असतो.
डिपिलेशनसाठी हात, कात्री आणि चिमटे .95 टक्के इथाइल अल्कोहोलने स्वच्छ करावेत. प्रथम फुलांची कळी तीक्ष्ण चिमट्याच्या मदतीने उघडली जाते.
यानंतर, अँथर बाहेर काढला जातो आणि बाहेरील संघ बंडल आणि ग्यांग जसे आहे तसे सोडतो, कधीकधी संघाचा बंडल देखील काढला जातो.
नर पालकांची नवीन फुललेली फुले सकाळी गोळा केली जातात. त्यातून अँथर काढा आणि सेलोफेन पेपर पॅकेटमध्ये ठेवा. परागकणांची पाकिटे 24 तास 100 वॅटच्या बल्बखाली ठेवून वाळवली जातात. कोरडे करण्यासाठी तापमान 30 0C पर्यंत असावे.
वाळलेल्या परागकण पेशी प्लास्टिकच्या कपमध्ये ठेवल्या जातात. या प्लास्टिक केकमध्ये एक पातळ जाळी बांधली जाते आणि झाकणाने चांगले झाकलेले असते. नंतर कप जोमाने हलवला जातो जेणेकरून परागकण जाळीमध्ये जमा होतील.
जाळीतील परागकण दुसऱ्या प्लास्टिकच्या कपमध्ये ठेवतात.
परागकणासाठी, स्त्री पालकांच्या कलंकाला परागकणांना स्पर्श केला जातो. किंवा ब्रश किंवा बोटावर परागकण घेऊन, कलंकावर स्पर्श केला जातो.
न्यूटरायझेशननंतर सुमारे दोन दिवसांनी परागकण केले जाते. पावसाळ्याच्या दिवसात परागीभवन करू नये.
परागणानंतर 50-60 दिवसांनी फळे पिकतात.
सावकारांचे कर्ज टाळायचे असेल तर तुम्ही KCC लगेच बनवा फक्त 3%टक्के व्याज, ही आहे संपूर्ण प्रक्रिया
- पीक तपासणी
टोमॅटोच्या बियाणे पिकापासून अवांछित झाडे कमीतकमी तीन वेळा काढली पाहिजेत. टोमॅटोच्या बी पिकामध्ये टोमॅटोच्या इतर प्रजातींचे कोणतेही रोप वाढल्यास ते देखील अनिष्ट मानले जाईल. टोमॅटो पिकामध्ये अवांछित झाडे तीनदा काढली जातात
फुलांच्या अवस्थेपूर्वी, वनस्पतींचे स्वरूप, ऊर्जा, पाने आणि वनस्पतीचा आकार इत्यादींच्या दृष्टिकोनातून त्यांची तपासणी केली जाते आणि काढली जाते.
फुले व बियाणे पिकाच्या अवस्थेत, जेव्हा फळे पूर्णपणे परिपक्व झालेली नसतात, तेव्हा फळांचा आकार, आकार, रंग इत्यादी लक्षात घेऊन अनिष्ट झाडे काढून टाकावीत.
टोमॅटोची फळे पिकल्यावर फळांचा आकार, रंग, आकार आणि अंतर्गत वैशिष्ट्ये लक्षात घेऊन झाडांची चाचणी घ्यावी.
विषमतेची चिन्हे दिसल्यास, संपूर्ण झाड मुळासकट उपटून टाकावे व शेताबाहेर टाकावे. जेणेकरून बियाणे पिकाची शुद्धता राखता येईल.
फळ निवडणे
बियाणे पिकाची जवळजवळ सर्व फळे पूर्णपणे पिकतात आणि लाल रंगाची होतात किंवा पूर्ण लाल झाल्यास फळे तोडतात. बियाण्यासाठी फक्त निरोगी आणि पूर्ण पिकलेली फळेच वापरावीत.
काही लोक टोमॅटोचा रंग बदलताच फळ तोडतात, ही चुकीची प्रक्रिया आहे. असे केल्याने बियाणे फळांच्या आत पूर्णपणे पिकत नाही, जे पेरणीनंतर नीट वाढू शकत नाही. त्यामुळे फळ पूर्ण पिकल्यावरच बियाणे उत्पादनासाठी तोडणे आवश्यक आहे. फळ तोडण्यासाठी ते खेचून न वळवून तोडावे.
बीजन आणि स्वच्छता
टोमॅटोच्या फळांपासून बिया काढण्याच्या अनेक पद्धती आहेत, त्या खालीलप्रमाणे आहेत.
अल्कधर्मी पद्धत:-
या पद्धतीत टोमॅटोची पिकलेली फळे तोडून किंवा चुरून, 300 ग्रॅम सोडियम कार्बोनेट आणि 400 मिली गरम पाणी किंवा 300 ग्रॅम सोडियम कार्बोनेट 4 लिटर गरम पाण्यात आणि टोमॅटोचा पल्प समान प्रमाणात 18-18 वेळा सिमेंटच्या टाकीत टाका. 24 तास. दुस-या दिवशी स्वच्छ पाण्याने धुवून बिया स्वच्छ करून सावलीत वाळवाव्यात.
किण्वन पद्धत:-
या पद्धतीत टोमॅटोची पिकलेली फळे पॅराफेरने कुस्करून मोठ्या सिमेंटच्या टाक्यांमध्ये भरली जातात. आणि ते काही दिवस टाकीमध्येच सोडले जाते, उन्हाळ्यात ही प्रक्रिया कमी असते आणि हिवाळ्यात जास्त वेळ लागतो. या पद्धतीत बियांवर आढळणारा पडदा सहज कुजतो.
दुसऱ्या आणि तिसऱ्या दिवशी, टोमॅटोचा लगदा स्वच्छ पाण्याने धुतला जातो, तो जड असल्याने, बिया टाकीच्या पृष्ठभागावर स्थिर होतात, जे सहजपणे वेगळे केले जाऊ शकतात, ही प्रक्रिया दोन किंवा तीन वेळा स्वच्छ पाण्याने केली जाते. . त्यानंतर स्वच्छ केलेल्या बिया गोण्यांवर किंवा ताग इत्यादीपासून बनवलेल्या चटईंवर टाकल्या जातात.
त्यानंतर चटई उचलून सुमारे तासभर सावलीत वाळवली जाते, सर्व पाणी काढून टाकल्यावर बियाणे उघड्या सूर्यप्रकाशात वाळवले जाते.
आम्ल पद्धत:-
या पद्धतीत प्रति किलो लगद्यामागे ५-६ मिली हायड्रोक्लोरिक आम्ल वापरले जाते, लगदा आम्लाच्या द्रावणात ३० मिनिटे ठेवला जातो. यानंतर बिया स्वच्छ पाण्याने धुवून बाहेर काढा आणि सावलीत वाळवा आणि खोक्यात भरा, ही सर्वात जलद पद्धत आहे.
बियाणे कोरडे करणे
टोमॅटोच्या बिया स्वच्छ पाण्याने धुवून सूर्यप्रकाशात किंवा ड्रायरमध्ये वाळवता येतात. बिया सुकवताना बिया रोज हाताने मॅश केल्या पाहिजेत, अन्यथा बिया गोळा होऊन गुठळ्या बनतात आणि काही वेळा योग्य वातावरण मिळताच ते वाढतात. त्यामुळे दर तासाला एक-दोन दिवसांनी बिया हाताने मॅश करून सूपच्या मदतीने स्वच्छ करून हलक्या बिया वेगळ्या केल्या जातात. आणि जड बिया पॉलिथिन किंवा प्लास्टिकच्या डब्यात भरल्या जातात, बियाणे कधीही गोणीत भरू नये, असे केल्याने बियाण्याची उगवण क्षमता कमी होते. बियांमध्ये कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके वापरणे आवश्यक आहे.
बियाणे उत्पन्न
सर्व कामे वेळेवर केल्यास हेक्टरी सरासरी 250-300 क्विंटल फळे मिळू शकतात आणि 100-125 किलो बियाणे उत्पादन मिळू शकते. गोलाकार फळे असलेल्या प्रजातींकडून प्रति किलो 8-10 ग्रॅम बियाणे आणि लांब फळे असलेल्या प्रजातींकडून प्रति किलो केवळ 3-4 ग्रॅम बिया मिळतात.
बियाणे साठवण
टोमॅटोचे बियाणे ओलावापासून संरक्षित ठेवणे फार महत्वाचे आहे. विशेषतः पावसाळ्यात ओलावा आल्याने बियाण्याची गुणवत्ता नष्ट होते. म्हणून, बियाणे पूर्णपणे वाळवा आणि ओलावा 8 टक्क्यांपेक्षा जास्त नसावा. बिया पूर्णपणे वाळवून पॉलिथिनच्या पिशव्यामध्ये ठेवल्या तर ते दोन वर्षे सहज ठेवता येतात. जर बियाण्यातील ओलावा 8 ऐवजी 5 टक्के कमी केला आणि साठवण तापमान 21 ते 20 0 सेल्सिअस पर्यंत संरक्षित केले तर बियाणे 100 वर्षांहून अधिक काळ यशस्वीरित्या ठेवता येते.
संत तुकाराम महाराज यांच्या पालखीचे इंदापूरातील ठिकाण बदलले, ‘हे’ असेल नवीन ठिकाण
