काळ्या गव्हाची लागवड
वाढत्या लोकसंख्येमुळे जगात अन्नाची कमतरता आणि गरज या दोन्ही झपाट्याने वाढत आहेत. दुसरीकडे, जर आपण गव्हाबद्दल बोललो, तर गहू हे एक महत्त्वाचे पीक आहे जे जागतिक अन्नाची गरज भागविण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. जगभरात गहू पिकवला जातो. त्याच वेळी, गव्हाचे उत्पादन आणि गुणवत्ता वाढविण्यासाठी सुधारणा आवश्यक आहे.
पंजाबमधील मोहाली येथील नॅशनल अॅग्री-फूड बायोटेक्नॉलॉजी इन्स्टिट्यूट (NABI) मधील शास्त्रज्ञ डॉ. मोनिका गर्ग यांनी गव्हाच्या तीन नवीन जाती विकसित केल्या आहेत – काळा, निळा आणि जांभळा.
त्याच्या विशेष गुणधर्मांमुळे, त्याची मागणी खूप जास्त राहते. दुसरीकडे, मर्यादित पुरवठ्यामुळे, त्याची किंमत खूप जास्त आहे. मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी काळा गहू खूप फायदेशीर आहे. हा गहू कर्करोगापासून बचाव करण्यासही मदत करतो.
मोदी सरकारने शेतकऱ्यांना दिली मोठी भेट, 14 खरीप पिकांसह 17 पिकांच्या एमएसपीमध्ये मोठी वाढ
भारतात काळ्या गव्हाची लागवड
आपल्या देशात ज्या राज्यांमध्ये सामान्य गहू पिकवला जातो त्या सर्व राज्यांमध्ये काळ्या गव्हाची लागवड करता येते. हरियाणा, पंजाब, मध्य प्रदेश (एमपी), छत्तीसगड आणि उत्तर प्रदेश (यूपी) सह भारतातील सर्व गहू उत्पादक राज्यांचे हवामान आणि माती त्याच्या उत्पादनासाठी योग्य आहे. अलीकडच्या काळात त्याची लागवड उत्तर प्रदेश तसेच पंजाब आणि हरियाणाच्या काही भागात मोठ्या प्रमाणावर सुरू झाली आहे.
यंदा कापसाचे उत्पादन घटणार, शेतकऱ्यांना फायदा होणार की तोटा?
काळा गहू प्रजनन
जपानमधून मिळवलेले विदेशी जर्मप्लाझम (EC866732) हे सामान्य उच्च उत्पन्न देणारे आणि रोग प्रतिरोधक गव्हाचे वाण (PBW621) आणि ‘Nabi MG’ म्हणून ओळखले जाणारे काळे गहू म्हणून निवडले गेले. मोहाली मध्ये भारतात.
रंगाचे कारण
रंगद्रव्य “अँथोसायनिन”, जे फळे आणि भाज्यांच्या रंगावर देखील परिणाम करते. हे अँथोसायनिन्स नैसर्गिकरित्या आढळणारे अँटिऑक्सिडंट असतात जे धान्य भरताना शेतात तयार होतात.
सामान्य गव्हातील अँथोसायनिनचे प्रमाण 5 पीपीएम (भाग प्रति भाग) असताना, काळ्या गव्हाच्या दाण्यामध्ये अँथोसायनिनचे प्रमाण सुमारे 100-200 पीपीएम असते. वैज्ञानिकदृष्ट्या बोलायचे झाले तर काळा गहू हा एक आरोग्यदायी पर्याय आहे.
काळ्या व्यतिरिक्त, या प्रकारचे धान्य जांभळ्या आणि निळ्या रंगात देखील उपलब्ध आहे. याचे कारण असे की, रंगाच्या फरकाव्यतिरिक्त, काळ्या गव्हामध्ये अधिक पौष्टिक फायदे आहेत. अँथोसायनिन्स व्यतिरिक्त, काळ्या गव्हामध्ये जस्त आणि लोहाच्या प्रमाणात देखील फरक आहे.
काळ्या गव्हामध्ये सामान्य गव्हापेक्षा ६० टक्के जास्त लोह असते. तथापि, प्रथिने, स्टार्च आणि इतर पोषक घटक समान प्रमाणात असतात.
ते कसे उगवले जाते
काळा गहू सामान्य गव्हाप्रमाणेच पिकवला जातो. रोप आणि पॅनिकल काळे असतात, परंतु बियाणे पिकल्यावर त्याच्या आवरणावर काळी छटा दिसून येते. ती पिकण्यास 130-135 दिवस लागतात आणि बिया लहान असतात.
Nano DAP: शेतकऱ्यांसाठी मोठी बातमी, युरियानंतर आता DAP मिळणार बाटलीत
आरोग्य लाभ
काळे गहू उच्च रक्तदाब, सर्दी, मूत्रसंसर्ग आणि हृदयविकार यांसारख्या अनेक आजारांशी लढण्यास मदत करतात.
त्यात नेहमीच्या गव्हापेक्षा जास्त अँटिऑक्सिडंट्स असतात, जे आपल्या शरीरातील अँटीबॉडीज आणि फ्री-रॅडिकल्स नियंत्रित करण्यास मदत करतात.
कॅन्सरपासून बचाव करण्यासोबतच, काळा गहू लठ्ठपणा, डोळ्यांचे आजार आणि रोगप्रतिकारशक्ती यांसारख्या अनेक प्रकारचे विकार बरे करतो.
काळा गहू हा एक उत्कृष्ट आहार पूरक आहे जो वृद्धत्वाची प्रक्रिया कमी करण्यास आणि रक्तदाब आणि कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करण्यास मदत करतो.
त्याची चपाती बद्धकोष्ठता आणि इतर पचन विकारांपासून मुक्त होण्यास मदत करते.
काळ्या गव्हामध्ये असंतृप्त फॅटी ऍसिडच्या उपस्थितीमुळे मधुमेह, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी विकार (उच्च रक्तदाब, स्ट्रोक, परिधीय रक्तवहिन्यासंबंधी रोग आणि कोरोनरी धमनी रोग इ.) होण्याचा धोका कमी होतो.
काळ्या गव्हाच्या लागवडीत नफा
काळा गहू बाजारात जास्त भावाने विकला जातो कारण त्याचे अनेक फायदे आहेत. बाजारात काळा गहू सात ते आठ हजार रुपये क्विंटल दराने विकला जातो. म्हणजेच प्रति किलोचा खर्च सुमारे 70-80 रुपये आहे. दुसरीकडे, सामान्य गहू 1700-2000 रुपये प्रति क्विंटलने विकला जातो.
या गव्हाचा उत्पादन खर्च सामान्य गव्हाच्या तुलनेत किंचित जास्त असला, तरी जास्त भावाने विकल्यामुळे नफा जास्त होतो.
निष्कर्ष
त्याच्या अनेक आरोग्य फायद्यांमुळे, काळा गहू आरोग्य जागरूक लोकांमध्ये लोकप्रिय होत आहे. अँथोसायनिन्स व्यतिरिक्त, नियमित आणि काळ्या गव्हाच्या पौष्टिक मूल्यांमध्ये फरक आहे. जैव-फोर्टिफाइड काळ्या गव्हाचे मोठे जैविक मूल्य आहे आणि ते आरोग्यासाठी पूरक म्हणून वापरले जाऊ शकते.
यामुळे माफक काळजी घेऊन ‘कुपोषण’ या सार्वत्रिक समस्येचे समूळ उच्चाटन होण्यास मदत होऊ शकते आणि काही प्रमाणात जागतिक व राष्ट्रीय स्तरावर गंभीर स्वरूप धारण केले जाऊ शकते.आरोग्याच्या दृष्टीने काळा गहू निश्चितच विजयी आहे आणि त्याची लागवड केल्यास शेतकऱ्यांना निश्चितच फायदा होईल.
