सेंद्रिय शेतीबाबतचा मोठा संभ्रम दूर- सेंद्रिय शेतीची उत्पादकता केमिकलच्या तुलनेत २०% ते २५% टक्के जास्त ICAR

Organic Farming: भारतीय कृषी संशोधन संस्थेचा दावा आहे की सेंद्रिय शेतीचे उत्पादन रासायनिक उत्पादनापेक्षा कमी नाही. अनेक पिकांमध्ये अधिक उत्पादकता मिळेल.

मध्य प्रदेशचे फलोत्पादन मंत्री भरतसिंह कुशवाह हे या वर्षी जानेवारी महिन्यात त्यांच्या शेतावर गेले होते. सुरुवातीच्या काळात रासायनिक खते व कीटकनाशके वगळता रासायनिक मुक्त शेती केल्यास उत्पादनात घट येते, असे त्यांनी शेतकऱ्यांनी सांगितले. ही भीती देशातील बहुतांश शेतकऱ्यांच्या मनात ही आहे. परंतु, भारतीय कृषी संशोधन संस्था, जी भारतीय कृषी संशोधन परिषदेच्या ( आयसीएआर ) अंतर्गत काम करते, कृषी क्षेत्रातील सर्वात मोठी संशोधन संस्था आहे, त्यांनी या भ्रमाचे खंडन केले आहे.एवढेच नाही तर सेंद्रिय शेतीची उत्पादकता केमिकलच्या तुलनेत 20 ते 25 टक्के जास्त असल्याचा दावा संस्थेच्या अहवालात करण्यात आला आहे. त्यासाठी प्रमुख पिकांच्या उत्पादकतेचे आकडेही दिले आहेत. हा अहवाल 16 डिसेंबर 2021 पूर्वीचा आहे, जेव्हा पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी मोहीम राबवून रसायनमुक्त शेतीवर लक्ष केंद्रित करण्याचे आवाहन केले होते. या अहवालात असे सांगण्यात आले आहे की, सोयाबीनची सेंद्रिय शेतीतील उत्पादकता रासायनिक उत्पादनापेक्षा ४५% जास्त आहे.

हे ही वाचा (Read This) या पिकाची लागवड करा ३ वर्षे नो टेन्शन, मिळवा ६ लाखांपर्यंतचे उत्पन्न

सेंद्रिय शेती करणाऱ्या मेदाई कल्याणी म्हणतात की सेंद्रिय शेतीमुळे उत्पादन कमी होते हा भ्रम आहे. लोकांना चांगले आरोग्य हवे असेल तर आता दर्जेदार अन्न म्हणजेच रसायनमुक्त अन्नाकडे यावे लागेल. अशी शेती दीर्घकाळासाठी खूप फायदेशीर आहे.

रासायनिक शेतीचे दीर्घकालीन तोटे

भारतीय कृषी संशोधन संस्थेचे प्रमुख शास्त्रज्ञ डॉ युधवीर सिंग यांच्या मते सेंद्रिय कार्बन हा सर्व पोषक तत्वांचा स्रोत आहे. त्याच्या कमतरतेमुळे झाडांची वाढ खुंटते. हरितक्रांतीपूर्वी गंगेच्या मैदानात सरासरी सेंद्रिय कार्बनचे प्रमाण ०.५ टक्के असायचे, जे आता अनेक ठिकाणी केवळ ०.२ टक्क्यांवर आले आहे. ही परिस्थिती धोकादायक आहे. सेंद्रिय शेती करून त्यात वाढ होण्याची शक्यता आहे. रसायनमुक्त शेतीसाठी मोहीम राबवणारे गुजरातचे राज्यपाल आचार्य देवव्रत यांच्या मते, जेव्हा जमिनीचे प्रमाण ०.५ टक्क्यांपेक्षा कमी होते तेव्हा जमीन नापीक होते. जमिनीची सुपीकता सेंद्रिय कार्बनवर अवलंबून असते.

हे ही वाचा (Read This) कृषी तंत्रज्ञान: सेन्सरवर आधारित सिंचन पद्धतीमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढणार !

सेंद्रिय शेतीत आपण कुठे आहोत?

भारतात 2004-05 मध्ये जेव्हा सेंद्रिय शेतीचा राष्ट्रीय प्रकल्प सुरू झाला तेव्हा एक वर्षापूर्वीपर्यंत केवळ 76,000 हेक्टरवर सेंद्रिय शेती केली जात होती. जे आता वाढून सुमारे 40 लाख हेक्टर झाले आहे. ही एकूण लागवडीयोग्य जमिनीच्या 2.71% आहे. सध्या देशात 140 दशलक्ष हेक्टर शेतजमीन आहे.

एकूण प्रमाणित सेंद्रिय शेती क्षेत्राच्या बाबतीत भारत जगात 5 व्या क्रमांकावर आहे. सुमारे ४४ लाख शेतकरी अशी शेती करत आहेत. जानेवारी 2016 मध्ये सिक्कीमची 76000 हेक्टर संपूर्ण लागवडीयोग्य जमीन सेंद्रिय म्हणून प्रमाणित करून पूर्णपणे सेंद्रिय शेती करणारे राज्य बनले.

हे ही वाचा (Read This)  शेवगा लागवड करून मिळवा अधिक उत्पन्न, सरकार देणार अनुदान

फायदा काय?

रासायनिक उत्पादनांच्या तुलनेत सेंद्रिय उत्पादनांच्या किमती अनेक पटींनी जास्त आहेत, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे सरासरी उत्पन्न वाढते.

जमिनीची सुपीकता वाढते. सिंचन मध्यांतर वाढले आहे. रासायनिक खतांवरील अवलंबित्व कमी केल्याने खर्च कमी होतो.

पिकांची उत्पादकता वाढते. सेंद्रिय खताच्या वापरामुळे जमिनीचा दर्जा सुधारतो. जमिनीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता वाढते. म्हणजेच जमिनीतून पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होते.

आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेच्या स्पर्धेत सेंद्रिय उत्पादने त्यांच्या वैशिष्ट्यामुळे भेटतात. सेंद्रिय शेतीमुळे जमिनीची सुपीकता आणि उत्पादकता वाढण्यास मदत होते. पौष्टिक अन्नासाठी सेंद्रिय शेती उत्तम आहे.

सेंद्रिय उत्पादनांची निर्यात

केंद्र सरकारच्या अहवालानुसार 2020-21 मध्ये भारताने 7078 कोटी रुपयांच्या सेंद्रिय उत्पादनांची निर्यात केली. अमेरिका, युरोपियन युनियन, कॅनडा, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलिया आणि इस्रायल इत्यादी देश येथील सेंद्रिय उत्पादनांचे चाहते आहेत.सेंद्रिय उत्पादनांची मागणी किती वेगाने वाढत आहे हे निर्यात केलेल्या उत्पादनांच्या प्रमाणावरून दिसून येते. केंद्रीय कृषी मंत्रालयाच्या मते, 2016-17 मध्ये 305599 मेट्रिक टन निर्यात झाली होती, जी 2020-21 मध्ये जवळपास तिप्पट वाढून 8,88,179.69 मेट्रिक टन झाली आहे.

हे ही वाचा (Read This)  राज्यातील ‘या’ शहरात येणारी लाखोंची बनावट दारू जप्त