सेंद्रिय शेती आणि तंत्र – एकदा वाचाच
आज जेव्हा आपण आपल्या शेतीत झालेली प्रगती पाहतो तेव्हा खूप उत्साह येतो. या प्रगतीचे श्रेय हरितक्रांतीला जाते. हरितक्रांतीच्या प्रगतीबरोबरच श्वेतक्रांती (दूध उत्पादन), पिवळी क्रांती (तेलबिया उत्पादन), निळी क्रांती (मासे उत्पादन), लाल क्रांती (मांस) आणि सुवर्ण यासारख्या देशाच्या प्रगतीत इतर क्रांतींचाही मोठा वाटा आहे. रासायनिक खतांच्या अंदाधुंद व असंतुलित वापरामुळे कृषी जगतातील पर्यावरणाचा समतोल बिघडला आहे, त्यामुळे पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी आणि जमिनीची सुपीकता टिकवून ठेवण्यासाठी भविष्यात सेंद्रिय शेती हा उत्तम पर्याय आहे.
सेंद्रिय शेती
सेंद्रिय शेती ही शेतीची प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये उत्पादनासाठी वापरल्या जाणार्‍या निविष्ठा सजीव सजीवांपासून तयार केल्या जातात आणि प्राणी, मानव आणि जमीन यांच्या आरोग्यास स्थिरता प्रदान करून पर्यावरणाचे पोषण केले जाते. त्याला सेंद्रिय शेती म्हणतात.
हे ही वाचा (Read This) शेतीसाठी गाळमाती वापरतांना काय घ्यावी काळजी?
सेंद्रिय खते आणि सेंद्रिय खते
सेंद्रिय खत आणि सेंद्रिय खते ही तीच खते आहेत जी प्राचीन काळापासून वापरली जात आहेत आणि आजही शेतकरी त्यांचा कमी-अधिक प्रमाणात वापर करत आहेत. या सेंद्रिय खतांच्या श्रेणीमध्ये, गांडूळ खत सारखे काही नवीन तयार केलेले कंपोस्ट. ही सेंद्रिय खते नैसर्गिक पदार्थांपासून बनविली जातात जसे की तृण, प्राण्यांचे मलमूत्र आणि इतर अवशेष, ज्यामध्ये सर्व पोषक घटक कमी प्रमाणात आढळतात.
तर जैव खते हे पीट, लिग्नाईट किंवा कोळशाच्या भुकटीत बनवलेल्या सूक्ष्मजीवांचे मिश्रण असतात, जे बीजप्रक्रिया आणि इतर मार्गांनी मातीत मिसळल्यावर ते वातावरणातील नायट्रोजन आणि जमिनीत उपलब्ध नसलेल्या पोषक तत्वांचे रूपांतर करतात. प्राप्य स्थिती. ते पूर्ण करा अशा प्रकारच्या जिवंत पदार्थाला जैव खत म्हणतात.
हे ही वाचा (Read This) पशुसंवर्धन: उन्हाळ्यात प्राण्याला संसर्ग झाला आहे का ? ते असे तपासा
सेंद्रिय खत आणि रासायनिक संघटना
विविध प्रकारचे सेंद्रिय खत (हिरवे खत) किंवा उत्पादित सेंद्रिय खत (शेणखत, शेणखत) हे सेंद्रिय खतांच्या श्रेणीत येतात. पेरणीपूर्वी दीड महिना अगोदर शेतात नांगरणी करून ही सेंद्रिय खते मिसळल्याने चांगला परिणाम होतो आणि पोषक तत्वे उपलब्ध अवस्थेत रूपांतरित होतात आणि झाडांना मिळतात.
सेंद्रिय शेती प्रक्रिया
सेंद्रिय शेतीसाठी नेहमी उन्हाळी नांगरणी आणि नंतर त्यात हिरवळीचे खत पेरणे आवश्यक असते. शेत तयार करण्याचे काम जनावरांनी चालविलेल्या यंत्राने करावे.
पेरणी
पेरणीसाठी, शक्यतो सेंद्रिय बियाणे वापरून, सेंद्रिय पद्धतीने किंवा सेंद्रिय खतांनी बियाण्यांवर प्रक्रिया करून, बियाणे पेरणी बैल चालविलेल्या बियाणे ड्रिल किंवा न्हावी-चोंगा इ. गोमूत्र, दही इत्यादींनीही बीजशुद्धी करता येते.
खत
पोषक तत्वांच्या पुरवठ्यासाठी जनावरांपासून बनवलेले खत जसे – मलमूत्र, रक्त, हाडे, चामडे, शिंग, पिकांचे अवशेष, तण किंवा शेवयापासून तयार केलेले खत, नाडेप कंपोस्ट, काउपेट पिट कंपोस्ट इत्यादींचा वापर करावा आणि जमीन योग्य असावी. जैव खते सह उपचार.
हिरवे खत
ज्या शेतात हिरवळीचे खत वापरायचे आहे त्याच शेतात हिरवळीचे पीक घेतले जाते. जेव्हा पीक परिपक्व होते (40-45 दिवस) तेव्हा पीक शेतात उलटे करून नांगरणी करून शेतात गाडले जाते आणि पुरेशी सेंद्रिय पदार्थ तयार करण्यासाठी कुजतात. भात पिकवणाऱ्या भागात याचा यशस्वीपणे अवलंब केला जातो.
हे ही वाचा (Read This) शेकडो आजारांना पळवून लावणारे कडुलिंब
वर्मी कंपोस्ट
टाकाऊ सेंद्रिय पदार्थापासून गांडुळांनी कंपोस्ट तयार करण्याच्या पद्धतीला वर्मी कंपोस्ट म्हणतात. गांडुळांच्या संगोपनाला गांडूळ संवर्धन म्हणतात आणि गांडुळांपासून विसर्जन केलेल्या सामग्रीला गांडूळ म्हणतात आणि अशा प्रकारे तयार केलेल्या कंपोस्टला वर्मी कंपोस्ट म्हणतात. विविध पोषक तत्वांव्यतिरिक्त, त्यात हार्मोन्स आणि एंजाइम ह्युमिक ऍसिड देखील असतात. हे pH मूल्य कमी करताना देखील उद्भवते.
शेणखत
जर शेतीचे अवशेष आणि जनावरांचे शेण खत तयार करण्यासाठी वापरले तर उच्च दर्जाचे खत स्वतः तयार करता येते. चांगले खत तयार करण्यासाठी, आवश्यकतेनुसार 1 मीटर रुंद, 1 मीटर खोल आणि 5 ते 10 मीटर लांब खड्डा खणून उपलब्ध पिकाच्या अवशेषांचा एक थर, शेण आणि जनावरांच्या मूत्राचा पातळ थर द्या.
तो चांगला भरून खड्डा व्यवस्थित झाकून माती व शेणखताने बंद करावा. अशा प्रकारे दोन महिन्यांत तीन पलटणी केल्याने चांगल्या दर्जाचे खत तयार होते.
सिंचन आणि तण नियंत्रण
बैल चालविलेल्या सेंट्रीफ्यूगल पंप, सोलर पंप, कालवा इत्यादी जनावरांवर चालणाऱ्या यंत्राद्वारे सिंचन करावे. तणनियंत्रण हाताने खुरपणी करून किंवा प्राणी किंवा मानवाने चालवलेल्या यंत्राद्वारे करावे.
कीटकांपासून संरक्षण
ट्रायकोग्रामा कार्ड, वावरिया वासियाना, बीटी, एनपीव्ही, मित्र कीटक, फेरोमोन ट्रॅप, बर्डपंच इत्यादी जैविक कीटकनाशके यांसारख्या एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाच्या पद्धतींचा अवलंब करून कीटकांपासून संरक्षण केले पाहिजे.
रोगांपासून संरक्षण करा
रोगांपासून संरक्षण करण्यासाठी ट्रायकोडर्माद्वारे सेंद्रिय बियाणे प्रक्रिया करावी आणि माती उपचारासाठी मायकोरिझा, व्हॅसिलस, स्यूडोमोनास इत्यादी जैविक रोग नियंत्रकांचा वापर करावा.
सेंद्रिय शेतीचे फायदे
जमिनीचे आरोग्य सुधारते. प्राणी, मानव आणि फायदेशीर सूक्ष्मजीवांचे आरोग्य सुधारते. पर्यावरण प्रदूषण कमी आहे. पशुपालनाला प्रोत्साहन दिले जाते. तो शाश्वत शेतीचा आधार बनतो. गाव, शेती आणि शेतकरी यांचे अवलंबित्व कमी होते, त्यामुळे ते स्वावलंबी होतात. उत्पादनांची चव आणि गुणवत्ता वाढवते. पाण्याचा वापर कमी होतो. रोजगार वाढतो आणि जमीन, पाणी, हवा इत्यादींवर प्राणी आणि मानवी श्रमाचा वापर कमी होतो.
