शेतकऱ्यांवर नवे संकट, कापूस पिकावर गुलाबी अळीचा हल्ला… सरकार करतंय काय ?
देशातील सर्वात मोठ्या कापूस उत्पादक राज्यांपैकी एक असलेल्या महाराष्ट्रात शेतकऱ्यांच्या समस्या वाढत आहेत. कारण पिकावर पिंक बोलार्डचे आक्रमण झाले आहे. याला गुलाबी बोंडअळी असेही म्हणतात, जो कापूस लागवडीचा शत्रू आहे. ते थांबवण्यासाठी शास्त्रज्ञ कामाला लागले आहेत.
दरात झालेल्या विक्रमी वाढीमुळे यंदा कापूस लागवडीखालील क्षेत्रात वाढ होण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला होता, तोही खरा ठरला. राज्यात शेतकऱ्यांनी कापसाची पेरणी मोठ्या प्रमाणात केली, मात्र बदलते हवामान आणि पावसामुळे आता पिकांवर गुलाबी अळीचे आक्रमण होऊ लागले आहे. गुलाबी बोंडअळी कापूस पिकासाठी शत्रू आहे. याचा निश्चितपणे कापूस उत्पादनावर परिणाम होणार आहे. किडींच्या प्रादुर्भावामुळे अनेक जिल्ह्यांत कपाशीचे पीक खराब होत आहे .
गाई-म्हशींना मोहरीचे तेल दिल्याने दूध देण्याची क्षमताही वाढते आणि निरोगीही राहतात
गुलाबी अळीने केवळ कापूसच नाही तर इतर पिकेही धोक्यात आणली आहेत. त्याला गुलाबी बोंडअळी असेही म्हणतात. त्यामुळे कापसाचे क्षेत्र घटले. परंतु, दोन वर्षांपासून चांगला भाव मिळत असल्याने शेतकऱ्यांची त्याकडे असलेली ओढ वाढली होती. यंदा देशात विक्रमी १२६ लाख हेक्टरवर कापूस लागवड होण्याची शक्यता आहे. त्यापैकी 15 जुलैपर्यंत 102.8 लाख हेक्टरवर पेरणी झाली आहे.
गेल्या वर्षी महाराष्ट्र, हरियाणा, राजस्थान या कापूस उत्पादक राज्यांमध्ये गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव झाला होता. दोन वर्षांपासून गुलाबी बोंडअळीमुळे शेतकरी कापसाव्यतिरिक्त इतर पिकांकडे अधिक वळत होते. पेरणी कमी झाल्याने भावात विक्रमी वाढ झाली आहे. परंतु या विक्रमी किमतीमुळे त्यांना लागवडीची जागा वाढवणे भाग पडले आहे.
मुसळधार पावसाने शेतजमीन गेली वाहून, पिकांचे मोठे नुकसान… कधी मिळणार नुकसान भरपाई
बैलावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी सरकार काय करत आहे?
सुरवंटाच्या प्रादुर्भावावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी केंद्रीय कापूस संशोधन संस्थेमार्फत कीड प्रतिरोधक व्यवस्थापन प्रकल्प राबविण्यात येत आहे. गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव ३० टक्क्यांनी कमी करण्यात संस्थेला यश येईल, असा दावा करण्यात आला आहे. यामुळे या हंगामापासूनच या प्रकल्पाला मंजुरी देण्यात आली आहे. त्याअंतर्गत चंद्रपूर, वर्धा, यवतमाळ, नांदेड, परभणी, अमरावती, नागपूर, जळगाव, जालना आणि अकोला जिल्ह्यात काम केले जाणार आहे.
चिकन आणि अंड्याच्या भावात 30% ते 50% टक्क्यांनी घट
महाराष्ट्रात कापसाचे क्षेत्र किती आहे
यंदाच्या हंगामात राज्यात ४० लाख हेक्टरवर कापसाची पेरणी झाली आहे. परंतु त्याच्या पिकावर गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव होण्याचा धोका असतो. आता कापूस संशोधन संस्थेमार्फत कीड प्रतिरोधक व्यवस्थापन प्रकल्प राबविण्यात येत असल्याने उत्पादनात वाढ होईल, अशी अपेक्षा आहे. गेल्या वर्षीच्या विक्रमी भावाचा परिणाम आता कापूस क्षेत्रावर दिसून येत आहे.
सोयाबीननंतर कापसाचे उत्पादन घेतले जाते. देशातील सर्वाधिक कापूस उत्पादक महाराष्ट्र आहे. कापूस हे महाराष्ट्रातील दुसरे महत्त्वाचे पीक आहे. सोलापूर, जळगाव, सांगली आणि सातारा जिल्ह्यातील शेतकरी मोठ्या प्रमाणावर त्याच्या लागवडीवर अवलंबून आहेत. हरियाणामध्येही कापूस पिकावर गुलाबी अळीचा हल्ला झाल्याची बातमी आहे.
