वैज्ञानिक पद्धतिने करा शेळीपालन शेतकर्‍यांसाठी कमाईचा एक चांगला मार्ग बनू शकतो,जाणून घ्या कसा
शेळीपालन : शेतकऱ्यांनी शास्त्रोक्त पद्धतीने शेळीपालन केल्यास त्यांच्या उत्पन्नात आणखी वाढ होऊ शकते. या उद्देशाने ICAR केंद्रीय शेळी संशोधन संस्था मखदूम फराह मथुरा येथे कार्यरत आहे, जी शेळी पालनासाठी प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करते.
शेती हे शेतकऱ्यांच्या उपजीविकेचे मुख्य साधन आहे, परंतु शेतकरी आणि त्यांचे कुटुंब वर्षभर शेतीतून मिळणाऱ्या उत्पन्नावर अवलंबून राहू शकत नाही. अशा परिस्थितीत सरकार शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्याचा प्रयत्न करत आहे. त्याअंतर्गत सरकारने स्थापन केलेल्या समित्या शेतकऱ्यांना शेतीसोबतच इतर कामे करण्याचा सल्ला देतात. अशा परिस्थितीत शेळीपालन हा शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर व्यवहार ठरू शकतो. शेतकऱ्यांनी व्यावसायिक पद्धतीने शेळीपालन केल्यास त्यांच्यासाठी उत्पन्नाचा आणखी एक स्रोत विकसित होऊ शकतो. दुसरीकडे शेतकऱ्यांनी शास्त्रोक्त पद्धतीने शेळीपालनाचा व्यवसाय केल्यास यापेक्षा चांगले उत्पन्न मिळू शकते. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांनी शेळीपालनाची शास्त्रोक्त पद्धत जाणून घेणे गरजेचे आहे. शेतकरी शेळीपालनाचे शास्त्रोक्त प्रशिक्षण कोठून घेऊ शकतात आणि त्याची वैज्ञानिक पद्धत काय आहे ते जाणून घेऊया.
हे ही वाचा (Read This) वाढत्या उष्णतेमुळे कोंबड्यांच्या मृत्यू संख्येत वाढ, अशी घ्या काळजी
या संस्थेत शेळीपालनाचे प्रशिक्षण दिले जाते
शेतकऱ्यांच्या उपजीविकेचे साधन म्हणून शेळीपालन विकसित करण्यासाठी सरकारने 1979 मध्ये ICAR केंद्रीय शेळी संशोधन संस्था मखदूम फराह मथुरा विकसित केली होती. तेव्हापासून ही संस्था सातत्याने शेळ्यांवर काम करत आहे. यासोबतच संस्था शेतकऱ्यांना शेळीपालनाबाबत शास्त्रोक्त माहितीही देत आहे. यासोबतच संस्थेतर्फे शेतकऱ्यांना वेळोवेळी शेळीपालनाचे शास्त्रोक्त प्रशिक्षणही दिले जाते. यासाठी संस्थेतर्फे प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
शास्त्रोक्त संगोपनासाठी प्रथम जातीची निवड करा
शेळीपालनाच्या शास्त्रोक्त पद्धतींबद्दल सांगायचे तर, त्यासाठी शेतकऱ्यांना फक्त काही खास गोष्टींची काळजी घ्यावी लागते. आयसीएआर सेंट्रल गोट रिसर्च इन्स्टिट्यूट मखदूम फराह मथुराच्या तज्ज्ञांच्या मते, कोणत्याही शेतकऱ्याला शेळीपालन सुरू करण्यापूर्वी शेळीची जात निवडणे आवश्यक आहे. शेतकर्‍यांना त्यांच्या क्षेत्रानुसार शेळीची जात निवडावी लागते. उदाहरणार्थ, मथुरा प्रदेश बारबरी, जमुनापारी, सिरोही, जाखराणा जातीच्या शेळ्यांसाठी योग्य आहे. शेतकऱ्यांनी क्षेत्रानुसार शेळ्यांच्या जातीची निवड केल्यास शेळ्या निरोगी राहतील.
शेळ्यांचे व्यवस्थापन आवश्यक आहे
शेळीपालनासाठी गोठ्यातील शेळ्यांचे व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे आहे. व्यवस्थापनाची छोटीशी चूकही मोठे नुकसान करते. अशा परिस्थितीत शास्त्रोक्त पद्धतीने शेळ्यांचे व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे. ICAR सेंट्रल गोट रिसर्च इन्स्टिट्यूट मखदूम फराह मथुरा तज्ञांच्या मते, शेळी फार्मची नियमित साफसफाई करणे आवश्यक आहे, कुंपणाची घाण खड्ड्यात गाडली पाहिजे आणि स्लेक केलेला चुना आठवड्यातून दोनदा फवारला पाहिजे. कुंपणाच्या मजल्यावर कोरडे गवत जाळून टाकल्यास ते संक्रमणापासून मुक्त होऊ शकते. त्याच वेळी, दर 4 महिन्यांनी 6 इंच अंतराने आतील माती खोदणे आवश्यक आहे, त्याऐवजी नवीन माती भरणे आवश्यक आहे. त्यामुळे संसर्ग होण्याची शक्यता कमी होते. आजारी शेळ्यांना इतरांपासून दूर ठेवून नवीन शेळ्यांना जुन्या शेळ्यांपासून २० दिवस दूर ठेवल्यास संसर्ग शेळीच्या गोठ्यापासून दूर ठेवता येतो.
हे ही वाचा (Read This जनावरांचे चारा व्यवस्थापन कसे करावे? एकदा वाचाच
चांगल्या नफ्यासाठी शेळ्या विकण्याची हीच वेळ आणि मार्ग आहे
योग्य वेळी शेळ्या विकूनच शेतकरी चांगले उत्पन्न मिळवू शकतात. आयसीएआर सेंट्रल गोट रिसर्च इन्स्टिट्यूट तज्ज्ञांच्या मते, शेतकऱ्यांनी शेळ्यांची किंमत वयापेक्षा वजनानुसार ठरवावी. त्याचबरोबर तज्ज्ञांनी शेळ्यांच्या विक्रीबाबतही माहिती दिली आहे. ज्या अंतर्गत लहान आणि मध्यम जातीच्या शेळ्या 6 ते 9 महिन्यांत आणि मोठ्या जातीच्या शेळ्या 7 ते 12 महिन्यांत विकून चांगला नफा मिळवता येतो.
टीप: लेख सामान्य माहितीवर आधारित आहे. या संदर्भात अधिक माहिती ICAR केंद्रीय शेळी संशोधन संस्था मखदूम फराह मथुरा येथून मिळू शकते.
हेही वाचा :बँकेच्या वेळा बदलल्या, RBI चा मोठा निर्णय
