अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेची लक्षणे आणि त्यावरील उपाय !
पिकांच्या योग्य वाढीसाठी आवश्यक अन्नद्रव्यांचा पुरवठा आणि त्यांच्या कमतरतेची लक्षणे
पिकांच्या चांगल्या वाढीसाठी आणि उत्पादनवाढीसाठी आवश्यक अन्नद्रव्यांचा पुरवठा अचूक आणि योग्य प्रमाणात होणे खूप महत्त्वाचे आहे. यामध्ये गंधक, मॅग्नेशियम, लोह, जस्त, बोरॉन, मँगनीज, नत्र, स्फुरद, आणि पालाश यांचा समावेश होतो. या अन्नद्रव्यांची कमतरता पिकांच्या वाढीवर आणि उत्पादनावर विपरीत परिणाम करू शकते. आज आपण गंधक, मॅग्नेशियम, लोह, जस्त, बोरॉन, मँगनीज, नत्र, स्फुरद आणि पालाश या अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेची लक्षणे आणि त्यावर उपाय जाणून घेणार आहोत.
१) गंधकाची कमतरता
गंधकाची कमी असल्यास पिकांमध्ये काही विशिष्ट लक्षणे दिसून येतात:
- नवीन येणारी पाने आणि पालवी पिवळी पडतात.
- तृणधान्य पिकांच्या परिपक्वतेसाठी उशीर होतो.
- द्विदल पिकांच्या मुळांवरील नत्र स्थिरीकरण करणाऱ्या गाठींचं प्रमाण कमी होऊन उत्पादनावर परिणाम होतो.
उपाय: प्रति हेक्टरी २० ते ४० किलो गंधक जमिनीतून द्यावा.
२) मॅग्नेशियमची कमतरता
मॅग्नेशियमच्या कमतरतेमुळे:
- जुन्या पानांमध्ये आणि नंतर नव्या पालवीमध्ये पिवळसर रंग येतो.
- जुन्या पानांच्या शिरामधील भाग पिवळा होऊन पिवळसर डाग पडतात.
- पाने तपकिरी होऊन गळून पडतात.
उपाय: प्रति हेक्टरी १० ते २५ किलो मॅग्नेशियम जमिनीतून द्या किंवा शिफारशीनुसार फवारणी करा.
३) लोहाची कमतरता
लोहाच्या कमतरतेमुळे:
- कोवळ्या आणि अपरिपक्व पानांच्या शिरांमध्ये पिवळसर रंग येतो.
- तीव्र कमतरतेमुळे पानं पांढरी होतात आणि झाडांची वाढ खुंटते.
उपाय: ०.५ ते १.० टक्के तीव्रतेच्या हिराकशीच्या द्रावणाची फवारणी करा.
४) जस्ताची कमतरता
जस्ताच्या कमतरतेमुळे पिकांमध्ये खालील लक्षणे दिसतात:
- पानांचा आकार लहान होतो.
- पानांच्या शिरांमध्ये तपकिरी ठिपके दिसतात.
- नंतर पाने पिवळी पडतात.
उपाय: ०.५ ते १.० टक्के जस्त सल्फेटच्या द्रावणाची फवारणी करा.
५) बोरॉनची कमतरता
बोरॉनच्या कमीमुळे पिकांमध्ये:
- अपरिपक्व, कोवळी वाढ बिंदू प्रभावित होतात.
- शेंडे आणि कोवळी पाने पांढरट होतात.
- पानावर सुरकुत्या आणि पिवळे चट्टे पडतात.
- खोडावर भेगा पडून ते ठिसूळ होतात.
उपाय: ५० ग्रॅम बोरॅक्स १०० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करा.
६) मँगनीजची कमतरता
मँगनीजाच्या कमीमुळे:
- पानाच्या शिरा हिरव्या राहतात, पण शिरांमधील भाग पिवळा, नंतर पांढरट आणि करडा होतो.
- पानं गळून जातात आणि झाडाची वाढ खुंटते.
उपाय: २० ते ३० किलो मँगनीज सल्फेट प्रति हेक्टरी जमिनीतून द्या.
७) नत्राची कमतरता
नत्राची कमी असल्यास:
- पहिले परिपक्व झालेली पाने पिवळी पडतात.
- अधिक कमतरतेमुळे पाने खालून वरच्या भागापर्यंत पिवळी होतात.
- मुळाची आणि पिकाची वाढ थांबते.
- नवीन फूट आणि फुले कमी येतात.
उपाय: गरजेनुसार युरिया किंवा नत्रयुक्त खते द्या.
८) स्फुरदाची कमतरता
स्फुरदाच्या कमतरतेमुळे:
- पाने गडद हिरवी किंवा जांभळी होतात.
- मुळांची वाढ मंदावते, आणि पिकाची वाढ खुंटते.
उपाय: सिंगल सुपर फॉस्फेट या रासायनिक खतांचा वापर करा.
९) पालाशची कमतरता
पालाशाच्या कमीमुळे:
- पानांच्या कडा तांबडसर होऊन पानावर तांबडे आणि पिवळे ठिपके पडतात.
- शेंडे गळून पडतात.
उपाय: म्युरेट ऑफ पोटॅश किंवा राख या पालाशयुक्त रासायनिक खतांचा वापर करा.
निष्कर्ष:
पिकांच्या चांगल्या वाढीसाठी आणि उत्पादनाच्या वृद्धीसाठी योग्य प्रमाणात अन्नद्रव्यांचा पुरवठा अत्यंत महत्त्वाचा आहे. अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेमुळे पिकांमध्ये विविध प्रकारच्या लक्षणांचा सामना करावा लागतो. त्यामुळे वेळेवर योग्य उपाययोजना करणे आणि आवश्यक अन्नद्रव्यांचा पुरवठा सुनिश्चित करणे आवश्यक आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना आपली उत्पादकता सुधारण्याची आणि चांगले उत्पादन मिळवण्याची संधी मिळते.
