‘मिली बग’ पिकात वेगाने वाढणारी समस्या आणि उपाय

गेल्या काही वर्षांपासून आपल्या देशात मिली बगच्या रूपात एक नवीन शोषक कीटक समस्या दिसून येत आहे आणि आगामी काळात या किडीची समस्या वाढणार आहे. हा कीटक हेमिप्टेरा या क्रमाच्या होमोपटेरा अंतर्गत स्यूडोकॉक्सीडे कुटुंबातील आहे.

हा एक लहान, अंडाकृती, मऊ शरीराचा रस शोषणारा कापूससारखा कीटक आहे. प्रौढ मेलीबग पाने, देठ आणि मुळे पांढऱ्या मेणाच्या पावडर सारख्या पदार्थाने झाकतात, ज्यामुळे त्यांना वनस्पतींपासून नियंत्रित करणे कठीण होते.

तोंडाचे भाग चोखणाऱ्या आणि टोचणाऱ्यांच्या साहाय्याने, ते पाने आणि देठांमधून मोठ्या प्रमाणात रस शोषून वनस्पतींना आवश्यक पोषक तत्वांपासून वंचित ठेवते.

हा कीटक मुंग्यांना आकर्षित करणार्‍या हनीड्यूसारख्या चिकट पदार्थाच्या रूपात विसर्जनाद्वारे अतिरिक्त रस बाहेर टाकतो.

हे हनीड्यू ब्लॅक मोल्डच्या विकासास देखील मदत करते, ज्यामुळे वनस्पतीच्या प्रकाश संश्लेषणावर विपरित परिणाम होतो.

पाने कुरकुरीत आणि कुरळे होतात आणि झाड पिवळसर होऊन सुकते, परिणामी खूप कमी किंवा कमी दर्जाचे उत्पादन मिळते. पिकलेली फळे बाजारात विक्रीसाठी उपलब्ध नाहीत.

कांद्याचे भाव : तीन महिन्यांपासून कांद्याने शेतक-यांना रडवले, नाफेडने खरेदीकरून मीठ शिंपडले

मेलीबगच्या पोषक वनस्पती:-

हा सर्वभक्षी निसर्गाचा कीटक आहे जो सर्व फळझाडे, भाजीपाला, शोभेच्या झाडे, पीक पिके आणि तण इत्यादींचा प्रादुर्भाव करतो.
त्याची पोषण पिके प्रामुख्याने

फळझाडांमध्ये आंबा, पपई, पेरू, लिंबूवर्गीय फळे, जुजुब, सफरचंद, नारळ, कॉफी, द्राक्ष, तुती, अंजीर, केळी,

भाज्यांमध्ये प्रामुख्याने भोपळा, लेडीज फिंगर, बीन्स, टोमॅटो, वांगी, कसावा,

पिकांमध्ये प्रामुख्याने भुईमूग, कापूस, मका, तूर, ऊस, सूर्यफूल,

फुलांच्या पिकांमध्ये प्रामुख्याने क्रायसॅन्थेमम्स, गुलाब, हिबिस्कस आणि इतर शोभेच्या वनस्पती आणि

तणांमध्ये प्रामुख्याने लाटजिरा, गाजर, जंगली मोहरी, हिरणखुरी, हजारदाणा, तुळशी, मकोय, महकुआ, दुधी, केळी, पाथरचट्टा इत्यादींचा समावेश होतो.

खाद्यतेलाच्या किमती आणखी कमी होणार, बाजारातील सोयाबीनचे काय ?

मेलीबगच्या काही महत्त्वाच्या प्रजाती:-

मेली बगच्या प्रजातींमध्ये फारेसिया वर्गाटा ( स्ट्रीप मेली बग ), स्यूडोकोकस लाँगिस्पिनस ( लांब-पुच्छ मीली बग ) , प्लॅनोकोकस सिट्री ( सिट्रस मेलीबग), फिनोकोकस सोलानी ( वांग्याचे मेली बग ), सेसेरिकोकस कॅनसेराइ (डाइपिनस), सेसेरिकोकस मेलीबग . अननस मेली बग ), मेकोनिलिकोकस हिरसुटस ( पिंक मेली बग ), फिनोकोकस सोलेनोप्सिस (सोलेनोप्सिस मेली बग ), दासिचा ​​मॅंगीफेरी ( सामान्य मीली बग ) इत्यादी ठळकपणे आढळतात.

या किडीचा प्रसार विशिष्ट ठिकाणी झपाट्याने होतो. या किडीचा प्रादुर्भाव जास्त वेळा ऑगस्ट ते नोव्हेंबर या काळात दिसून येतो.

ही कीटक हिवाळ्यात अंड्याच्या अवस्थेत सुप्त राहतो. या दरम्यान, ते जमिनीत किंवा देठाच्या सालाच्या आत किंवा मुरलेल्या पानांमध्ये टिकते.

या किडीची मादी सामान्यतः डहाळ्या, फांद्या किंवा यजमान वनस्पतींच्या सालाखाली अंडी घालते ज्या अंड्याच्या पिशव्यामध्ये पांढर्‍या मेणासारख्या पावडरीने झाकलेल्या असतात.

प्रत्येक अंड्याच्या थैलीमध्ये 500 पर्यंत अंडी असू शकतात. एका वर्षात या किडीच्या सुमारे 10-15 पिढ्या आढळतात.

त्यांना मुंग्यांसह एक सहजीवन देखील आहे, ज्यामध्ये मेली बग द्वारे स्रावित गोड मधुर मुंग्यांना आकर्षित करते. मुंग्या मेलीबग्सच्या विकासात आणि वाहतुकीत महत्त्वाची भूमिका बजावतात, तसेच मेली बगचे परजीवी, भक्षक किंवा ते खाणाऱ्या नैसर्गिक शत्रूंपासून संरक्षण करतात.

स्वातंत्र्याची 75 वर्षे: 1970 मध्ये सुरू झाली श्वेतक्रांती, देश झाला दूध उत्पादनात अव्वल

आढळले बग नियंत्रण उपाय:-

मेली बग्सच्या योग्य नियंत्रणासाठी, त्यांची प्रजाती ओळखणे महत्त्वाचे आहे. त्यांचे शरीर मेणाच्या थराने झाकलेले असल्याने कीटकनाशकांचा वापर कमी परिणामकारक असल्याचे दिसून आले आहे. म्हणून, त्यांचे समन्वित नियंत्रण असणे आवश्यक आहे, जे खालीलप्रमाणे आहे-

मेली बग्सचे कृषी आणि यांत्रिक नियंत्रण:-

• त्यांच्या प्रतिबंधासाठी जुलै ते सप्टेंबर या कालावधीत झाडांभोवती खुरपणी करावी आणि क्लोरोपायरीफॉस पावडर ५० ग्रॅम प्रति झाड या प्रमाणात जमिनीत मिसळावी, त्यामुळे अंडी नष्ट होतात.
• त्याचे पोषक म्हणून काम करणारे तण उपटून नष्ट करावे.
• पूर्वीच्या पिकांचे अवशेष किंवा शेतातील बाधित झाडे जाळून नष्ट करावीत.
• इतर पौष्टिक झाडे ज्यात त्यांचा प्रादुर्भाव होतो ते मुख्य पिकांभोवती लावू नयेत.
• अंडी नष्ट करण्यासाठी शेतात पाणी द्यावे.
• झाडांच्या प्रादुर्भाव झालेल्या फांद्या छाटून न हलवता नष्ट कराव्यात.
• प्रादुर्भावग्रस्त शेतातील उपकरणे इतर शेतात वापरण्यापूर्वी ते पूर्णपणे स्वच्छ करावेत.
• प्रादुर्भावाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात, हे हातांनी किंवा साबण/डिटर्जंट असलेल्या पाण्याच्या मजबूत फवारण्यांद्वारे रोखले जाऊ शकते कारण मजबूत फवारण्यांमुळे ते जमिनीवर पडेल जे गोळा करून नष्ट केले जाऊ शकते.
• कीटक झाडाच्या खोडावर चढू नयेत म्हणून प्लास्टिकची चिकट पट्टी किंवा कीटकनाशक मलमपट्टी लावावी.
• काढणीनंतर शेतात खोल नांगरणी करावी.
• झाडांची साल वेळोवेळी काढून टाकली पाहिजे कारण त्यात आढळणारे बग लपलेले असतात आणि सर्फ (डिटर्जंट) आणि कीटकनाशक मिसळून फवारणी करावी.
• मुंग्यांचे गट देखील नष्ट केले पाहिजेत.
• पिकाची लागवड करण्यासाठी निरोगी रोपांची निवड करावी.

सरकारी शिष्यवृत्ती: सक्शम कॅश स्कॉलरशिपसाठी अर्ज सुरू, विध्यार्थ्यांना दरमहा मिळतील 24000 रुपये

जैविक नियंत्रण:-

जीवशास्त्रीय नियंत्रण हा मेली बग कीटक नियंत्रित करण्याचा स्वस्त, सुरक्षित आणि प्रभावी मार्ग आहे. परजीवी, भक्षक आणि नैसर्गिक शत्रू यांचा जैविक नियंत्रणासाठी वापर केला जातो. कारण ते त्यांच्यावर सतत हल्ले करत राहतात, त्यामुळे सापडलेल्या बग्सची संख्या कधीही आर्थिक नुकसान पातळीच्या वर जात नाही.

परोपजीवी कीटकांमध्ये, अॅनागिनस कमली, अॅनागिनस स्यूडोकोकी, ग्रॅनू सोडिया इनिडका प्रामुख्याने वापरतात. परोपजीवी किडीची मादी मेली बगच्या शरीरावर अंडी घालते आणि त्यांची अंडी बाहेर पडल्यावर मेलीबगला खायला सुरुवात करते.

शिकारी आणि नैसर्गिक शत्रूंमध्ये क्रिस्टोकोकस माँटाजेरी, लेडी बर्ड बीटल, सिरफिड फ्लाय आणि क्रायसोफा यांचा समावेश होतो. ते प्रति झाड सुमारे 10 किडे किंवा प्रति हेक्टर 5000 किडे या दराने सोडले पाहिजेत.

मादी शिकारी तिची अंडी मेली बगच्या अंड्याच्या पुंजक्यांमध्ये घालते, या कीटकांच्या ग्रब स्टेजमध्ये मेली बगची अंडी आणि क्रॉलर खातात. मीली बगच्या नियंत्रणासाठी व्हर्टिसिलियम लिचेनी सारख्या बुरशीनाशकाची (बायो-कंट्रोल) 5 ग्रॅम लिटर पाण्यात द्रावण तयार करून पिकांवर फवारणी करावी.

भाव कोसळूनही कापूस लागवड का वाढत आहे, काय म्हणतात तज्ज्ञ, कसा असेल भाव

मीली बगचे रासायनिक नियंत्रण:-

रासायनिक नियंत्रणासाठी पर्यावरणासाठी योग्य कीटकनाशके आणि मेली बग्सच्या नैसर्गिक शत्रूंची फवारणी करावी. या कीटकनाशकांची फवारणी 15-20 दिवसांनी परजीवी, भक्षक किंवा किडाचे नैसर्गिक शत्रू सोडल्यानंतर करा.

• डिक्लोरव्हास 25 ग्रॅम/लि. आणि 2 चमचे सर्फ (डिटर्जंट) मिसळून फवारणी करावी.
• मिथाइल डिमेटन, क्लोरपायरीफॉस, मॅलाथिऑन किंवा इमिडाक्लोप्रिड 2 मिली . प्रति लिटर पाण्यात या प्रमाणात विरघळवून त्यात २ चमचे सर्फ पावडर/ टाकी मिसळून १५-२० दिवसांच्या अंतराने २-३ वेळा फवारणी करावी.
• क्लोरोपायरीफॉसचा वापर 1 लि/हेक्टर या दराने सिंचनाच्या पाण्यासोबत करावा.
• कडुनिंबाचे उत्पादन जसे की अझाडिराक्टिन ५ मिली/लिटर आणि २-३ टीस्पून सर्फ पावडर/टँक फवारणी करावी.

तरुणीला हॉटेलमध्ये बोलावूले तिच्यावर चाकूने केले केले, 100 हून टाके प्रकृती चिंताजनक

निष्कर्ष:-

मीली बग कीटक एखाद्या विशिष्ट भागात आढळल्यास त्याचे नियंत्रण करणे कठीण होते. आणि विविध प्रकारच्या पौष्टिक वनस्पतींमध्ये त्याची प्रजाती भिन्न असू शकते, म्हणून ती ओळखणे आणि समन्वित कीड व्यवस्थापन तंत्राचा अवलंब करून त्याचे नियंत्रण करणे आवश्यक आहे.