गव्हाचे भाव वाढल्यानंतर केंद्रचा तात्काळ निर्यातीवर बंदी, शेतकऱ्यांवर होणार परिणाम ?
भारताने गव्हाच्या निर्यातीवर बंदी घातली: महागाई वाढल्यामुळे सरकारने हा निर्णय घेतला आहे. एप्रिलमध्ये किरकोळ चलनवाढीचा दर ७.७९ टक्के होता, जो आठ वर्षांतील सर्वोच्च पातळी आहे. एप्रिलमध्ये अन्नधान्य महागाई 8.38 टक्के होती
देशात गव्हाच्या किमतीत वाढ होत असताना सरकारने मोठा निर्णय घेतला आहे. किंमत नियंत्रणासाठी सरकारने तात्काळ प्रभावाने गव्हाच्या निर्यातीवर बंदी घालण्याचा निर्णय घेतला आहे. या संदर्भात सरकारने जारी केलेल्या अधिसूचनेनुसार, घोषणेपूर्वी किंवा ज्या दिवसासाठी क्रेडिट पत्र जारी केले गेले आहे त्या दिवसापर्यंत गहू निर्यात केला जाईल. महागाई वाढल्याने सरकारने हा निर्णय घेतला आहे. एप्रिलमध्ये किरकोळ चलनवाढीचा दर ७.७९ टक्के होता, जो आठ वर्षांतील सर्वोच्च पातळी आहे. एप्रिलमध्ये अन्नधान्य महागाई 8.38 टक्के होती.
कांद्याचे दरात घसरण सुरूच, प्रश्न एकच शेतकरी जगणार कसा?
भारत हा जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा गव्हाचा उत्पादक देश आहे आणि सध्या देशांतर्गत बाजारपेठेत किमतीत प्रचंड वाढ होत आहे. खरे तर जागतिक बाजारपेठेत गव्हाची मागणी वाढली आहे. युक्रेनच्या संकटामुळे समुद्राच्या मार्गाने गव्हाच्या वाहतुकीवर वाईट परिणाम झाला आहे. अशा परिस्थितीत भारतातून मागणी वाढली आणि निर्यातीतही तेजी आली. 2021-22 या आर्थिक वर्षात भारताने 70 लाख टन गव्हाची निर्यात केली आहे. युक्रेन संकटानंतर भारतातून गव्हाच्या निर्यातीत तेजी आली आहे.
किंमत 40 टक्क्यांपर्यंत वाढली
रशिया आणि युक्रेनमध्ये सुरू असलेल्या युद्धाचा परिणाम म्हणून, भारतातून गव्हाची निर्यात आणि मागणी या दोन्हीमध्ये बंपर तेजी आली आहे. एकट्या एप्रिल महिन्यात भारतातून 14 लाख टन गव्हाची विक्रमी निर्यात झाली आहे. मागणीच्या तुलनेत कमी पुरवठ्यामुळे जागतिक बाजारपेठेत गव्हाच्या किमतीत ४० टक्क्यांपर्यंत वाढ झाली आहे. त्याचा परिणाम देशांतर्गत बाजारातही दिसून येत आहे.
यंदाच्या खरीपात मक्याची लागवड शेतकऱ्यांसाठी ठरणार फायदेशीर सौदा, हे आहे मोठे कारण
गव्हाची महागाई ६३ महिन्यांच्या उच्चांकावर
भारताचा घाऊक गव्हाचा महागाई दर मार्चमध्ये 14 टक्क्यांवर होता, हा 63 महिन्यांचा उच्चांक आहे. यापूर्वी डिसेंबर २०१६ मध्ये घाऊक गव्हाचा महागाई दर यापेक्षा जास्त होता.
उत्पन्नात अपेक्षित घट
पाच वर्षांच्या विक्रमी उत्पादनानंतर भारतातील गव्हाच्या उत्पादनात यंदा घट झाल्याचा अंदाज आहे. जूनमध्ये संपणाऱ्या पीक वर्षासाठी सरकारने यापूर्वी 111.32 मेट्रिक टन गव्हाच्या उत्पादनाचा अंदाज व्यक्त केला होता. आता ते 5.7% ने कमी करून 105 दशलक्ष टन झाले आहे. याशिवाय गव्हाच्या सरकारी खरेदीचे उद्दिष्टही निम्म्यावर येऊ शकते. उत्तर आणि पश्चिम भारतात उष्णतेमुळे गहू पिकाचे मोठे नुकसान झाले आहे.
सेंद्रिय शेती आणि तंत्र – एकदा वाचाच
पिठाचे भावही वाढतील
मागणी वाढल्याने गव्हाचे भाव यावर्षी किमान आधारभूत किमतीच्या (MSP) वर आहेत. यामुळेच सरकारी खरेदी एजन्सीमध्ये गहू विकण्याऐवजी शेतकरी थेट व्यापाऱ्यांना विकत आहेत. गहू निर्यातीच्या चांगल्या संधींमुळे व्यापारी थेट शेतकऱ्यांकडून गहू खरेदी करत आहेत. त्याच वेळी, भविष्यात भाव वाढण्याच्या भीतीने पीठ गिरणीधारकांनी भरपूर गव्हाचा साठा करून ठेवला आहे.
10 दशलक्ष टन निर्यातीचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले आहे.
गहू तयार करताना प्रचंड उष्णतेमुळे यंदा उत्पादनात 15-20% घट होण्याची शक्यता आहे. वास्तविक रशिया आणि युक्रेनला गव्हाचा गड म्हटले जाते, पूर्वीपर्यंत दोन्ही देश जगातील बहुतेक देशांच्या गव्हाची गरज भागवत असत, परंतु रशिया-युक्रेनमध्ये सुरू असलेल्या युद्धामुळे जगभरातील गव्हाच्या पुरवठ्यावर परिणाम झाला. वाढत्या जागतिक मागणीच्या पार्श्वभूमीवर भारताने २०२२-२३ मध्ये विक्रमी १० दशलक्ष टन गहू निर्यात करण्याचे लक्ष्य ठेवले आहे
शेतकऱ्यांच्या मालावर होणार परिणाम ?
यंदा गव्हाची किंमत किमान आधारभूत किमतीपेक्षा ( एमएसपी ) जास्त आहे . यामुळेच सरकारी खरेदी एजन्सीमध्ये गहू विकण्याऐवजी शेतकरी थेट व्यापाऱ्यांना विकत आहेत. गहू निर्यातीच्या चांगल्या संधींमुळे व्यापारी थेट शेतकऱ्यांकडून गहू खरेदी करत आहेत. त्याच वेळी, भविष्यात भाव वाढण्याच्या भीतीने पीठ गिरणीधारकांनी भरपूर गव्हाचा साठा करून ठेवला आहे. दुसरीकडे, यंदा मार्चमध्येच तापमान वाढल्याने उत्पादनावर परिणाम झाला आहे. उत्पन्नात घट आणि सरकारी खरेदी उद्दिष्टाच्या निम्मी झाल्यानंतर सरकारने निर्यातीवर बंदी आणली असून, आता गव्हाचे भाव कोसळतील असा अंदाज आहे.
निर्यातीवर निर्बंध लादल्यामुळे गव्हाच्या किमतीत घसरण होईल आणि शेतकऱ्यांना सरकारी दराने गहू विकावा लागेल, असा दावा अहवालात करण्यात आला आहे. मात्र शेतकरी मोठ्या प्रमाणात गव्हाची विक्री करत आहेत. अशा स्थितीत निर्णयानंतर शेतकऱ्यांकडे कितपत साठा असेल की नाही, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.
