खरीपत या पद्धतीने बीजप्रक्रिया करून मिळवा ८ ते १० टक्के जास्त उत्पन्न, बीजप्रक्रिया करण्याचे महत्त्व आणि पद्धती

चांगल्या पिकासाठी बियाण्याची निवड जशी महत्त्वाची असते, त्याचप्रमाणे बियाण्याची प्रक्रिया करणेही तितकेच महत्त्वाचे असते. आधुनिक शेतीमध्ये सातत्यपूर्ण वैज्ञानिक प्रगती तेव्हाच फायदेशीर ठरू शकते जेव्हा सुधारित वाणांचे शुद्ध आणि चांगल्या दर्जाचे बियाणे निवडून पेरणीपूर्वी प्रक्रिया करून पेरले जाते. बीजप्रक्रिया ही बियाणांची उगवण वाढवण्यासाठी, कीड आणि रोगांपासून संरक्षण करण्यासाठी आवश्यक प्रक्रिया आहे.

बहुतांश शेतकरी बियाणे प्रक्रिया न करता पिकांची पेरणी करतात, त्यामुळे 8-10 टक्के कमी उत्पादन होण्याची शक्यता असते. बीजप्रक्रिया ही महत्त्वाची प्रक्रिया शेतकऱ्यांनी अंगीकारण्यासाठी प्रचाराची गरज आहे, जेणेकरून पिकांमध्ये त्याचे फायदे शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचतील.

भारत सरकार आणि राज्य सरकार 100% बीजप्रक्रियेला प्रोत्साहन देण्यासाठी काम करत आहेत. ज्यामध्ये कृषी विद्यापीठ, कृषी विज्ञान केंद्र, आत्मा, औद्योगिक संस्था आणि एन.जी.ओ. एकत्र महत्वाची भूमिका बजावत आहे.

मातीजन्य रोग व्यवस्थापनासाठी ट्रायकोडर्माचा अवलंब कसा कराल – संपूर्ण माहिती

बियाणे एफ. आय. आर. किंवा एफआयआर क्रमानुसार उपचार करावेत, म्हणजे प्रथम बुरशीनाशक औषध, नंतर गरजेनुसार, कीटकनाशक आणि शेवटी जिवाणू संवर्धन. रासायनिक किंवा जैव-घटकांच्या स्वरूपावर अवलंबून, रसायने किंवा जैव-घटकांच्या वापरासाठी तीन पद्धतींचा अवलंब केला जातो.

धुळीवर प्रक्रिया करण्याची पद्धत:- या अंतर्गत बीजप्रक्रिया कोरडी पावडर किंवा पावडरने केली जाते. उदाहरणार्थ, कार्बेन्डाझिमची बीजप्रक्रिया.

कर्दम/स्लरी उपचार पद्धती:- पाण्यात विरघळणाऱ्या पावडरच्या मिश्रणाच्या वापरास कर्दम/स्लरी उपचार म्हणतात.

द्रव उपचार पद्धती:- द्रव स्वरूपात वापरल्या जाणार्‍या रसायनांच्या वापरास द्रव उपचार म्हणतात.

आनंदी पद्धत : या पद्धतीनुसार, बियाणे आणि औषधाची योग्य मात्रा प्लास्टिकच्या ड्रममध्ये टाकून 10-15 मिनिटे फिरवून बियांवर प्रक्रिया केली जाते. त्यामुळे बियांच्या वर औषधाचा हलका थर समान रीतीने येतो.

ड्रम उपलब्ध नसल्यास, बियाणे स्वच्छ भांड्यात किंवा पॉलिथिनवर टाकून, आवश्यक प्रमाणात रसायन किंवा बायो-कंट्रोलर शिंपडले जाते आणि हातमोजे घालून ते मिसळले जाते. त्यानंतर प्रक्रिया केलेले बियाणे सावलीत वाळवून लगेच पेरणी करावी.

CSE चा धक्कादायक अहवाल, शेतजमिनीत सेंद्रिय कार्बन आणि पोषक तत्वांची पातळी झपाट्याने होत आहे कमी

ओले पद्धत :

या पद्धतीत पाण्यात विरघळणारी औषधे बियाण्यांवर उपचार करण्यासाठी वापरली जातात. बियाण्यावर प्रक्रिया करण्यासाठी आवश्यकतेनुसार माती किंवा प्लास्टिकच्या भांड्यात औषध घेऊन द्रावण तयार करा. नंतर 10-15 मिनिटे बिया बुडवून ठेवा. त्यानंतर बिया काढून सावलीत वाळवून पेरणी करावी.

जिवाणू संवर्धनासह बीजप्रक्रिया करण्याची पद्धत –

यामध्ये बियाण्यावर जिवाणू संवर्धन (रायझोबियम, अॅझोटोबॅक्टर, पीएसबी कल्चर) प्रक्रिया करण्यासाठी 250 ग्रॅम गूळ एक लिटर पाण्यात टाकून गरम केला जातो.

यानंतर, द्रावण थंड केल्यानंतर, 600 ग्रॅम कल्चर (3 पॅकेट) मिसळले जाते आणि तयार द्रावण एक हेक्टर पिकाच्या बियाण्यावर प्रक्रिया करण्यासाठी वापरले जाते.

बियाणे उपचार फायदे

बियाणे आणि मातीजन्य रोग आणि कीटकांपासून पिकांचे संरक्षण.

बियांची उगवण चांगली आणि एकसमान असते.

कडधान्य पिकांच्या मुळांमध्ये गाठी वाढतात.

बियाण्यास पोषक तत्वे उपलब्ध असतात.

बियांची सुप्तता भंग करण्यास उपयुक्त.

पीक उत्पादकतेत वाढ.

बीजप्रक्रिया करताना घ्यावयाची काळजी

बी ते एफ. आय. आर. (एफआयआर) प्रथम बुरशीनाशक, नंतर कीटकनाशक आणि शेवटी जिवाणू संवर्धनाची प्रक्रिया करावी.

पेरणीसाठी जेवढे बियाणे वापरायचे आहे तेवढीच बियाण्याची प्रक्रिया करावी.

प्रक्रिया केलेले बियाणे सावलीच्या ठिकाणी वाळवा आणि 12 तासांच्या आत पेरणीसाठी आणा.

उरलेले उपचार केलेले बियाणे खाण्यासाठी वापरू नये किंवा जनावरांना खाऊ घालू नये.

औषधांचे रिकामे बॉक्स किंवा पाकिटे नष्ट करावीत.

पाकिटावर लिहिल्याप्रमाणे वापराचा कालावधी संपल्यानंतर बियाणे प्रक्रियेसाठी त्या संस्कृतीचा वापर करू नका
.
ज्या व्यक्तीच्या शरीरावर, विशेषत: हातावर जखमा किंवा ओरखडे आहेत अशा व्यक्तीकडून बियाणे उपचार करू नका.

मुंबईत लाऊडस्पीकरबाबत सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशाचे उल्लंघन , दोन मशिदींवर गुन्हा दाखल