“मातीचे अन्न, वस्त्र आणि निवारा! आच्छादन का गरजेचे?”
शेतीमध्ये मातीचे संरक्षण करणे आणि जमिनीची सुपीकता टिकवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यासाठी आच्छादन हा प्रभावी उपाय आहे. पिकांचे अवशेष, पालापाचोळा, गवत, उसाचे पाचट, गव्हाचे काड, तण, तसेच नैसर्गिक बायोमास शेतातच वापरणे फायदेशीर ठरते. आच्छादनामुळे जमिनीचे आरोग्य सुधारते, पाण्याचे संवर्धन होते आणि हवामानातील प्रतिकूल परिणाम कमी करता येतात.
आच्छादन म्हणजे काय?
शेतीत पिकांच्या दोन ओळींतील किंवा झाडांच्या खोडाजवळील मोकळ्या जमिनीवर नैसर्गिक किंवा कृत्रिम पदार्थांचा थर देऊन ती झाकली जाते, यालाच ‘आच्छादन’ म्हणतात. आच्छादनासाठी वेगवेगळ्या प्रकारचे साहित्य वापरले जाते:
सेंद्रिय आच्छादन: काडीकचरा, पालापाचोळा, धसकटे, उसाचे पाचट, गव्हाचे काड, तण, वाळलेली पाने, शेणखत.
असेंद्रिय आच्छादन: मातीचा थर, पॉलीथिन पेपर, भूशेती कव्हर.
सेंद्रिय आच्छादनाचा वापर विशेषतः सेंद्रिय शेतीत केला जातो, कारण तो जमिनीसाठी सर्वांत पोषक आणि पर्यावरणपूरक पर्याय आहे.
आच्छादनाचे फायदे
मातीचे संरक्षण: पावसाळ्यात जमिनीची धूप होते, पण आच्छादनामुळे माती वाहून जात नाही.
पाण्याचे संवर्धन: उन्हाळ्यात पाण्याचे बाष्पीभवन रोखले जाते, त्यामुळे जमिनीतील ओल टिकून राहते.
तापमान नियंत्रित ठेवते: हिवाळ्यात जमीन लवकर थंड होते, त्यामुळे सूक्ष्मजीव आणि पिकांची वाढ मंदावते. आच्छादनामुळे ही समस्या कमी होते.
जमिनीतील जीवसृष्टी सक्रिय ठेवते: आच्छादनामुळे मातीतील जिवाणू आणि सूक्ष्मजीवांचे प्रमाण टिकून राहते, जे जमिनीच्या सुपीकतेसाठी आवश्यक असते.
तण नियंत्रण: जमिनीवर थर असल्यामुळे तणांच्या वाढीस आळा बसतो.
सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन: जमिनीमध्ये हळूहळू कुजणाऱ्या पदार्थांमुळे सेंद्रिय कर्ब वाढतो आणि सुपीकता टिकून राहते.
हवामानानुसार आच्छादनाचा उपयोग
पावसाळ्यात: पाण्यामुळे माती वाहून जाण्याचा धोका असतो. आच्छादन मातीचे संरक्षण करते.
उन्हाळ्यात: सूर्यप्रकाशामुळे मातीतील सेंद्रिय घटकांचे ज्वलन होते, तसेच पाणी लवकर आटते. आच्छादनाने पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होते.
हिवाळ्यात: थंडीत मातीतील तापमान खूप कमी होऊन पिकांच्या मुळ्यांवर परिणाम होतो. आच्छादनामुळे मातीचे तापमान नियंत्रित राहते.
शेतकरी बांधवांनी लक्षात ठेवायच्या गोष्टी
शेतातील पालापाचोळा, पिकांचे अवशेष जाळू नका, याचा उपयोग आच्छादनासाठी करा.
उपलब्ध असलेला जैविक कचरा शेतातच वापरा.
सेंद्रिय शेतीला चालना देण्यासाठी नैसर्गिक आच्छादनाचा वापर करा.
निष्कर्ष:
आच्छादन हे जमिनीचे अन्न, वस्त्र आणि निवारा आहे! 🌱 पिकांचे अवशेष आणि जैविक पदार्थांचा योग्य वापर केल्यास माती सुपीक राहते, पाणी टिकते आणि हवामानाचा ताण कमी होतो.
