फवारणीसाठी द्रावण तयार करताना काय काळजी घ्यावी?

शेतीत फवारणी ही अत्यंत महत्त्वाची प्रक्रिया आहे, जी पिकांचे आरोग्य टिकवून ठेवण्यासाठी मदत करते. योग्य प्रकारे द्रावण तयार करून फवारणी केल्यास किटक, बुरशी आणि अन्नद्रव्यांची प्रभावीपणे झाडांना उपलब्धता होते. मात्र, जर द्रावण चुकीच्या पद्धतीने तयार केले तर त्याचा परिणाम पिकांवर आणि जमिनीच्या गुणवत्तेवर होऊ शकतो. त्यामुळे, फवारणीसाठी द्रावण तयार करताना काही महत्त्वाच्या गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे.

१. योग्य पद्धतीने द्रावण तयार करणे
फवारणीसाठी पाण्यामध्ये प्रथम खत विरघळवणे गरजेचे आहे. काही खते आणि औषधे पाण्यात सहज विरघळत नाहीत, त्यामुळे पाणी सतत ढवळत राहणे महत्त्वाचे आहे. पूर्णपणे विरघळले नसलेले द्रावण फवारणीसाठी वापरल्यास पंप आणि नोजल बंद पडण्याची शक्यता असते.

टिप:
ज्या खतांचे पाण्यात विरघळण्याचे प्रमाण कमी आहे, त्यासाठी कोमट पाण्याचा वापर करावा.
द्रावण तयार करताना आधी पाण्यात खते विरघळवून मग कीटकनाशके किंवा बुरशीनाशके मिसळावीत.

२. पाण्याचा प्रकार आणि त्याचे परिणाम
फवारणीसाठी वापरण्यात येणाऱ्या पाण्यातील कॅल्शियमचे प्रमाण जास्त असल्यास काही खते आणि औषधांचा प्रभाव कमी होतो. त्यामुळे, अशा पाण्यात द्रावण तयार करताना थोडे गरम पाणी किंवा आम्लयुक्त पाणी वापरणे अधिक फायदेशीर ठरते.

हे टाळावे:
कॅल्शियमयुक्त पाण्यात कीटकनाशके, बुरशीनाशके किंवा खते मिसळणे टाळावे.
अशा पाण्यात काही घटक एकमेकांच्या संपर्कात आल्यास त्यांचा प्रभाव कमी होतो.

३. फवारणीच्या वेळी घ्यावयाची काळजी
फवारणीसाठी योग्य वेळ निवडल्यास त्याचा प्रभाव चांगला पडतो आणि द्रावणाची कार्यक्षमता वाढते.

फवारणीची योग्य वेळ:
सकाळी: ९:०० ते ११:००
सायंकाळी: ४:०० ते ६:३०

ही वेळ निवडण्याचे कारण म्हणजे या वेळेत तापमान आणि आर्द्रता योग्य प्रमाणात असते, त्यामुळे द्रावणाची झाडांवरील चिकटण्याची क्षमता वाढते आणि औषधांचा प्रभाव अधिक टिकतो.

हे टाळावे:
दुपारी १२ ते ३ दरम्यान फवारणी करणे टाळावे, कारण या वेळेत ऊन तीव्र असते आणि द्रावणाचे बाष्पीभवन जलद होते.
वाऱ्याचा वेग जास्त असताना फवारणी केल्यास द्रावण योग्य पद्धतीने झाडांवर बसत नाही.

४. योग्य साधनसामग्री आणि स्वच्छता
फवारणीच्या आधी आणि नंतर वापरण्यात येणाऱ्या साधनांची स्वच्छता करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. फवारणीची साधने, पंप, नोजल आणि टाक्या नियमितपणे स्वच्छ कराव्यात.

५. फवारणीसाठी अतिरिक्त टिप्स
द्रावण तयार करताना सुरक्षा साधनांचा वापर करावा, जसे की मास्क, हातमोजे आणि गॉगल.
फवारणी करताना एका विशिष्ट वेगाने हलवण्याची पद्धत (Uniform Spray Pattern) राखावी, जेणेकरून संपूर्ण पिकावर द्रावण योग्य प्रकारे पोहोचेल.
फवारणीसाठी योग्य नोजल निवडणे आवश्यक आहे, कारण चुकीचा नोजल वापरल्यास द्रावण योग्य प्रमाणात झाडावर बसत नाही.
फवारणी केल्यानंतर किमान ६ तास पावसाचा अंदाज असल्यास फवारणी टाळावी, अन्यथा औषध धुवून निघण्याची शक्यता असते.

निष्कर्ष
फवारणी करताना योग्य प्रकारे द्रावण तयार करणे ही पिकांच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. योग्य पद्धतीने द्रावण तयार केल्यास झाडांना आवश्यक अन्नद्रव्ये आणि संरक्षण मिळते, ज्यामुळे उत्पादन वाढते आणि पिकांचा दर्जाही सुधारतो. त्यामुळे, शेतकऱ्यांनी फवारणीपूर्वी योग्य खबरदारी घेऊनच द्रावण तयार करावे.